بیماری فتق چیست؟ آیا فتق خطرناک است؟

بیماری فتق چیست؟

آیا شما می‌دانید که فتق چیست و چرا ایجاد می‌شود؟ آیا فتق خطر دارد؟ در مورد علائم، عوارض و نحوه درمان آن چه اطلاعاتی دارید؟ مطالعه این مطلب و مشاوره با یک جراح می‌تواند اطلاعات زیادی در این زمینه در اختیار شما بگذارد!

فتق معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که ارگان داخلی از بدن به علت ضعف و پارگی عضلات یا دیواره بافت اطراف آن جابه‌جا شود و در جایگاه غیرطبیعی قرار گیرد. مثلا در فتق نافی بخشی از روده‌ کوچک از ناحیه ضعیف‌شده دیواره شکمی به بیرون رانده می‌شود و به صورت یک برآمدگی زیر پوست اطراف ناف خود را نشان می‌دهد.

فتق انواع مختلفی دارد که بسیاری از فتق‌ها در ناحیه شکمی ایجاد می‌شوند، اما می‌توانند در قسمت‌های فوقانی ران و کشاله ران نیز ظاهر شوند. علائم فتق معمولا با توجه به نوع آن متفاوت است. از انواع فتق می‌توان به فتق شکمی، فتق بیضه، فتق کشاله ران، فتق رانی و فتق نافی اشاره کرد.

بیشتر انواع فتق خوشبختانه تهدیدکننده زندگی نیستند، اما به خودی خود نیز از بین نمی‌روند. به همین دلیل، در اکثر موارد برای جلوگیری از عوارض خطرناک نیاز به جراحی دارند. عوارض فتق را باید جدی گرفت و به پزشک معالج فتق مراجعه کرد. می توانید با متخصص جراح گفت و گو کنید .

علائم فتق

رایج‌ترین علامت فتق، برجستگی یا برآمدگی در ناحیه آسیب‌دیده است. به عنوان مثال بارزترین علائم فتق اینگوینال این است که در کشاله ران خود یک توده هنگام ایستادن، خم شدن و یا سرفه کردن مشاهده می‌کنید. ناراحتی یا درد در ناحیه اطراف توده نیز ممکن است وجود داشته باشد. معمولا در حالت دراز کشیدن اثرات برآمدگی کمتر می‌شود.

برخی از انواع فتق مانند فتق هیاتال (فتق معده)، می‌تواند علائم مشخص‌تری مانند سوزش سر دل، مشکل در بلع و درد قفسه سینه داشته باشد. قابل ذکر است که در مواردی، فتق هیچ علامتی ندارد. حتی ممکن است ندانید که فتق دارید و در حین معاینه پزشکی برای مشکلی دیگر پزشک متوجه شود.

انواع فتق

چندین نوع مختلف فتق وجود دارد که هرکدام در ناحیه‌ای از بدن خود را نشان می‌دهند. در ادامه به انواع آن اشاره خواهیم کرد.

فتق شکمی

فتق شکمی ممکن است به دلایل مختلفی (مثل ضعف عضلات شکم) در نواحی مختلف شکم بروز کند. مثلا گاهی در اثر جوش‌خوردگی غیرطبیعی بافت محل برش جراحی خود را نشان می‌دهد (فتق شکافی) و در مواردی در اثر تجمع چربی بین ناف و قسمت تحتانی استخوان پستان دیده می‌شود. در اکثر موارد در اثر بیرون‌زدگی روده در زیر ناف مشاهده می‌شود.

در نوزادان اگر دیافراگم به درستی در طی جنینی رشد نکرده باشد؛ ممکن است فتق شکمی به صورت فتق نافی خود را نشان دهد. فاکتورهای خطر متداول در ایجاد فتق شکمی شامل مواردی مانند چاقی، فعالیت شدید و بارداری است.

فتق اینگوینال یا فتق کشاله ران

فتق‌های اینگوینال (فتق مستقیم و غیرمستقیم اینگوینال) هنگامی اتفاق می‌افتند که بافت چربی یا بخشی از روده به داخل کشاله ران (اغلب در کانال اینگوینال) در اثر ضعف عضلات یا پارگی دیواره تحتانی شکم نفوذ کنند. این مورد شایع‌ترین نوع فتق است و عمدتا مردان را درگیر می‌کند. فتق کشاله ران اغلب در اثر پیری و وارد کردن فشار مکرر بر روی شکم بروز می‌کند.

فتق فمورال یا فتق رانی

فتق فمورال هنگامی خود را نشان می‌دهد که بافت چربی یا بخشی از روده به داخل ران نفوذ کند. درصد شیوع آن بسیار کمتر از فتق اینگوینال است و بیشتر از مردان زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فتق رانی نیز در اثر پیری و وارد کردن فشار مکرر بر روی شکم بروز می‌کند.

فتق نافی

فتق نافی هنگامی اتفاق می‌افتد که بافت چربی یا بخشی از روده در نزدیکی ناف نفوذ کند. اگر دهانه شکمی جنین که بند ناف از آن عبور می‌کند پس از تولد به خوبی بسته نشود، این نوع فتق می‌تواند در نوزادان نیز ایجاد شود. بزرگسالان نیز ممکن است تحت تأثیر فشار مکرر بر روی شکم به آن دچار شوند.

فتق هیاتال (فتق معده)

فتق هیاتال هنگامی اتفاق می‌افتد که بخشی از معده با فشار از شکاف دیافراگم به داخل قفسه سینه وارد شود. این نوع فتق ممکن است علائم قابل توجهی نداشته باشد، اگرچه در برخی افراد با دل درد همراه است. دقیقا مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد فتق هیاتال می‌شوند، اما ممکن است در نتیجه ضعف دیافراگم با افزایش سن یا وارد کردن فشار بر روی شکم باشد.

فتق بیضه

همانطور که ذکر شد، کانال اینگوینال در کشاله ران قرار دارد. این کانال در مردان ناحیه‌ای است که از آن طناب اسپرماتیک از شکم به کیسه بیضه عبور می‌کند. طناب اسپرماتیک در اصل بیضه‌ها را نگه می‌دارد. پس از تولد باید بیضه‌ها اندکی از طریق کانال اینگوینال پایین آیند و سپس کانال به طور کامل در پشت آن‌ها بسته شود.

گاهی کانال به درستی بسته نمی‌شود و ناحیه‌ای ضعیف برجای می‌گذارد که در آینده و یا در طی نوزادی در نوزادان پسر ممکن است به صورت فتق بیضه خود را نشان دهد. در ورزشکاران نیز فتق در ناحیه پا در اثر ضعف عضلات پا به دلیل آسیب‌دیدگی ورزشی رخ می‌دهد.

اگر فتق درمان نشود چه اتفاقی می‎افتد؟

تشخیص به موقع علائم فتق و مراجعه به پزشک در صورت مشکوک بودن به این عارضه بسیار مهم است. چرا که فتق به خودی خود از بین نمی‌رود. از آنجایی که فتق در هر ناحیه‌ای باعث توقف خونرسانی به بخشی از اندام یا بافت محبوس‌شده می‌شود؛ معمولا در شرایط اورژانسی بیمار با علائمی مانند حالت تهوع یا استفراغ و تب یا درد ناگهانی مواجه می‌شود.

به عنوان مثال در مورد فتق کشاله ران، در صورت عدم درمان به موقع ممکن است نیاز به جراحی و تخلیه بخش مسدودشده روده باشد. البته درمان فتق به روش جراحی نیز عوارض خاص خود مانند خونریزی، احتمال عفونت و آسیب به عروق و احشای دیگر، احتمال آسیب به بیضه‌ها، درد طولانی مدت در ناحیه برش و احتمال عود دوباره فتق را نیز دارد. اما وقتی اندام محبوس‌شده دچار نارسایی شود، راهی جز جراحی وجود ندارد.

یکی از مهم‌ترین عوارض بعد از عمل فتق کشاله ران یا بیضه این است که بیمار تقریبا برای ۴ تا ۶ هفته امکان انجام فعالیت‌‎های روزانه مانند رانندگی و جابه‌جایی اجسام سنگین را ندارد.

انواع فتق در مردان

در مردان احتمال بروز فتق کشاله ران ٧ برابر بیشتر از زنان است. در کنار آن احتمال بروز همزمان فتق بیضه نیز وجود دارد. اصولا فتق بیضه سمت راست شایع‌تر از فتق بیضه سمت چپ است. به دلایل مختلف، ممکن است آقایان نیز درگیر فتق فمورال یا فتق نافی نیز شوند.

آیا فتق در زنان نیز وجود دارد؟

همانطور که ذکر شد، فتق فمورال در زنان بیشتر مشاهده می‌شود و در صورت مشاهده علائمی مثل درد ناگهانی کشاله ران، درد شدید معده، حالت تهوع، استفراغ و تب باید به سرعت به پزشک مراجعه کرد. چرا که می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که فتق فمورال یا رانی، روده شما را مسدود کرده است. در این شرایط احتمالا جراح عمل لاپاراسکوپی فتق کشاله ران را در نظر می‌گیرد.

فتق در بارداری

به علت فشاری که بارداری به شکم وارد می‌کند؛ ممکن است عضلات ضعیف‌شده و فتق شکمی در بارداری، فتق نافی یا فتق فمورال بروز کند. ممکن است آن را به صورت یک توده یا برآمدگی زیر پوست مشاهده کنید. همچنین یک درد مرموز، به طور معمول در زمانی که شما فعالیت‌هایی از قبیل عطسه، سرفه و خم شدن حس کنید. اما آیا فتق ناف برای بارداری خطرناک است؟ بستن فتق‌بند موثر است یا خیر؟ آیا بارداری بعد از عمل فتق کشاله ران امکان‌پذیر است یا خیر؟

اگر باردار هستید و فکر می‌کنید فتق دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. چرا که می‌تواند تشخیص دهد که آیا خطرات سلامتی برای شما یا جنین وجود دارد یا خیر. اغلب ترمیم فتق به پس از زایمان موکول می‌شود. با این حال، اگر فتق کوچکی که قبل یا حاملگی وجود دارد بزرگتر شود یا باعث ناراحتی شود؛ ممکن است برای ترمیم آن توصیه به جراحی شود. زمان ترجیحی برای انجام این کار در سه ماهه دوم است.

فتق‌هایی که قبلاً ترمیم شده‌اند ممکن است با حاملگی‌های بعدی دوباره عود کنند؛ زیرا بارداری باعث فشار بر روی عضله شکم می‌شود که ممکن است در اثر سزارین ضعیف شده باشند. حتی خود زایمان سزارین و برش ناشی از آن بر روی شکم و رحم، می‌تواند باعث ایجاد فتق شکافی شود.

انواع فتق در کودکان دختر و پسر

آیا می‌دانید که علائم فتق بیضه در کودکان پسر چیست؟ از جمله علائم فتق بیضه کودکان برآمدگی در ناحیه شکم یا کشاله ران است که ممکن است با ایستادن یا سرفه کردن بزرگ‎تر شود. درمان فتق بیضه در نوزادان معمولا با جراحی امکان‌پذیر است. در نوزادان دختر نیز احتمال بروز فتق رحم وجود دارد. همچنین مواردی از فتق کشاله ران و فتق ران در نوزادان دختر مشاهده شده که علت اکثر آن‌ها نقص مادرزادی است.

طبق آمار، بین ۱۰ تا ۲۵ درصد نوزادان دختر و پسر با فتق ناف متولد می‌شوند. این نوع فتق در نوزادانی که زودرس و یا با وزن کم به دنیا می‌آیند نیز بیشتر دیده می‌شود. علت فتق ناف نوزادان را می‌توان جدا شدن عضلات شکم و یا پارگی قسمتی از دستگاه گوارش (بخصوص روده) دانست. اگر کودک شما فتق نافی داشته باشد، احتمالا هنگام گریه یا سرفه بیشتر متوجه آن می‌شوید.

معمولا فتق نافی در کودکان بدون درد است؛ اما در مواقعی با کج‌خلقی و بی‌اشتهایی کودک همراه است. هنگامی که علائمی مانند درد، استفراغ یا تورم در محل فتق ایجاد شد، باید به دنبال فوریت‌های پزشکی باشید. فتق‌های نافی معمولاً وقتی کودک ۱ یا ۲ ساله است از بین می‌روند. با این حال، اگر تا ۵ سالگی از بین نرود، می‌توان از جراحی برای ترمیم آن استفاده کرد.

روش‌های درمانی انواع فتق

اگرچه تنها درمان موثر برای انواع فتق، ترمیم جراحی است؛ با این حال، نیاز یا عدم نیاز به عمل جراحی به اندازه فتق و شدت علائم شما بستگی دارد. مواردی وجود دارد که جراح تشخیص می‌دهد که نیاز به جراحی نیست و فقط مراعات کردن و بستن فتق‌بند برای کمک به عضلات ضعیف‌شده و ثابت ماندن فتق کافی است؛ بخصوص در مورد فتق‌های کشاله ران و بیضه.

اگر فتق هیاتال دارید، داروهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند می‌توانند ناراحتی شما را برطرف کرده و علائم را بهبود بخشند. در حال حاضر انواع مختلفی از جراحی‌ها برای ترمیم فتق وجود دارد (جراحی باز یا جراحی لاپاراسکوپی فتق) و جراح می‌تواند در مورد اینکه کدام یک از آن‌ها بر اساس ماهیت فتق، علائم و سلامت کلی شما برای شما مناسب‌تر است؛ مشاوره بدهد.

جراحی لاپاراسکوپی فتق

اگر قبلا جراحی شکم داشته‌اید و یا الان تحت شرایط درمانی خاصی هستید؛ ممکن است به تشخیص پزشک کاندید مناسبی برای جراحی باز فتق نباشید و بهتر است جراحی لاپاراسکوپی انجام دهید.

این نوع جراحی با درد و ناراحتی کمتر برای بیمار همراه است و به همین دلیل بیمار می‌تواند سریع‌تر به کار و فعالیت‌های روزمره خود بازگردد. چرا که در طی آن به جای یک برش طولانی، با ایجاد برش‌های کوچک و به کمک دستگاه لاپاراسکوپ متصل به میکروسکوپ، پارگی‌های دیواره عضلات ترمیم می‌شوند.

درمان فتق در طب سنتی

از نظر متخصصان طب سنتی تغییر سبک زندگی و مراعات بهترین راه درمان فتق است. علاوه بر مصرف داروهای گیاهی، اخیرا درمان فتق دیسک کمر با طب سوزنی نیز رایج شده است. متخصصان طب سنتی پذیرش ۲۴ می‎توانند اطلاعات دقیق‌تری در این زمینه در اختیار شما بگذارند.

درمان گیاهی فتق

طبق تجربه، مصرف روزانه دو قاشق چایخوری سرکه سیب با عسل یا تخم شوید آسیاب‌شده در آب گرم و یا دمنوش‌های دارچین، شیرین‌بیان، بابونه و گل ختمی به صورت ناشتا، در کاهش علائم و درمان گیاهی باد فتق بیضه بسیار موثر است. چرا که همگی دارای خاصیت ضدالتهابی هستند. معمولا با توجه به اینکه نوزاد نمی‌تواند انواع داروهای گیاهی را مصرف کند؛ درمان گیاهی فتق ناف نوزاد با مالیدن روغن‎های اساسی مثل وغن بادام شیرین انجام می‌‎شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

از آنجایی که فتق باعث توقف خونرسانی به بخشی از اندام یا بافت محبوس‌شده می‌شود؛ ممکن است علاوه بر احساس یک توده یا برآمدگی در زیر پوست، درد ناگهانی و شدید در ناحیه‌ای از بدن بخصوص کشاله ران، ران، اطراف ناف، زیر سینه و اطراف بیضه احساس کنید. پس اگر فکر می‌کنید فتق دارید ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید. در صورت لزوم ممکن است شما را برای جراحی به جراح متخصص ارجاع دهد.